‘Onze buurt is geweldig, maar levensgevaarlijk voor blinden’
Tekst en beeld: Moon Saris – januari 2024
Via haar werk voor de bibliotheken in Friesland kreeg Riana Luiks (74) de vraag of ze in de bieb aan de Oude Gracht wilde komen werken. Haar man studeerde op de VU, dus dat was veel dichterbij. Ze verkasten vanuit het Noorden naar Utrecht. En wonen inmiddels bijna 50 jaar in hetzelfde huis om de hoek bij het Wolvenplein.
Twaalf jaar geleden veranderde Riana’s leven van de ene op de andere dag. Bij een oogoperatie had ze ‘de hoofdprijs’. Ze werd plotsklaps volledig blind. ‘Ik heb sinds m’n 34e diabetes. Daar kwam de ziekte van Graves bij, een auto-immuunziekte. Ik kreeg van die grote bolle ogen. Een operatie kon dat verhelpen. De kans dat het mis zou gaan, was 1 op de 100.000. Die ene was ik.’
Ik heb alles gezien
Op z’n zachtst gezegd behoorlijk wennen. ‘Maar ik prijs me gelukkig dat ik alles heb gezien. We zijn hier in 1975 komen wonen. Ik ken iedere schroef en moer van dit huis. Vertel je me over een kleur, dan zie ik die in m’n hoofd. Flats, bergen, ik ken ze, dus zie ze voor me. Wat ik ongelofelijk jammer vind, is dat ik m’n kleinkinderen niet kan zien. En niet weet hoe mijn man en kinderen eruitzien nu zij ouder worden. Ik kan het voelen. Maar dat is niet hetzelfde.’
Verhuisplannen
Hun huis is een ruim rijtjeshuis in een rustige zijstraat. Haar man Albert – ‘een vakantieliefde die is gebleven’ – en zij brachten er twee dochters groot. Ze kennen veel buren, zitten op de buurtapp, doen geregeld leuke dingen samen en staan voor elkaar klaar. Ze hebben het er uitermate naar hun zin.
Sinds 2014 hebben ze toch verhuisplannen. Dat zit zo. Als betrokken buurtbewoners hoorden ze al vroegtijdig van plannen om het oude Huis van Bewaring (HvB) te ontruimen. Buurtgenoten verenigden zich in Stadsdorp Wolvenburg. ‘Vooral om te voorkomen dat er een rumoerige dancing of iets anders met een aanzuigende werking zou komen. Dat zou de sfeer in de buurt verpesten.’ Een deel van die mensen vond een woongemeenschap een mooie nieuwe bestemming. Ze richtten De Witte Wolf op, genoemd naar het geblinddoekte kunstwerk voor de deur van de gevangenis. ‘Dat leek ons ook wel wat, met het oog op de toekomst. Dit huis is eigenlijk wat groot voor ons twee. En ook onhandig als we slechter ter been of hulpbehoevend worden. Een traplift past bijvoorbeeld niet. Daarvoor is de trap te smal. Dus we hebben ons aangesloten bij de woongemeenschap in oprichting.’
Naar de gevangenis?
De gevangenis kreeg een tijdelijke bestemming als verzamelgebouw voor kleine ondernemers. In 2021 werd het complex gegund aan ontwikkelaar AM, die samen met bewonersvereniging De Witte Wolf een plan had gemaakt. Naast bedrijfjes en sociale huur- en koopwoningen komt er ook een hotel in. ‘De plannen worden steeds concreter. Maar we aarzelen inmiddels of wijzelf meegaan. Het kan nog jaren duren voor de verbouwing begint, vanwege alle procedures. En dan nog jaren voor het af is. Wij worden er intussen niet jonger op.’
Hun alternatief? ‘Dan blijven we hier. We hebben een fantastisch huis op een geweldige plek in een heerlijke buurt. We zijn langzaam maar zeker aan het nadenken of we dat toch niet kunnen aanpassen. Een huislift kan eventueel op de plek van het toilet beneden. Daarmee kunnen we de slaapkamers boven bereiken. Een flinke verbouwing. Maar beter dan een oplossing elders.’
Volop actief
Ze blijft graag betrokken bij de Witte Wolf. Riana deed vanaf de begintijd kennismakingsgesprekken met geïnteresseerden. ‘Leuk werk. Ik weet veel van de vereniging, de buurt en de ontwikkelingen. Ik vertel er graag over. Mondelinge communicatie gaat ook goed als je blind bent.’
Riana is iemand die er een sport van maakt oplossingen te vinden voor alles wat ze niet meer kan. Ze leest via Passend Lezen. Bedient apparaten met dopjes op knopjes. Druppelt haar ogen met een speciale druppelbril. Heeft een blindenstok voor in huis, eentje voor buiten en een stok met uitklapbare zitting om te kunnen rusten.
De straat is een slalomparcours
Maar de straat op in haar eentje, dat waagt ze liever niet. Zelfs al kent ze de buurt op haar duimpje. ‘Ik heb hier eens met een ergotherapeut van Bartiméus rondgelopen. Dat is een zorginstelling voor mensen die slechtziend of blind zijn. Die zei: het is hier levensgevaarlijk. Smalle trottoirs. Overal fietsen, vuilniszakken, auto’s, reclameborden. Zelfs met je stok loop je om de haverklap ergens tegenaan. Dus als ik de straat op ga, is het samen met Albert. We hebben ook een gehandicaptenvergunning voor de auto. Omdat we in het centrum wonen, mogen we daarmee overal in centrum staan. Een zegen, want zelfs aan de arm van Albert is het slalomparcours na een paar straten wel mooi geweest.’